Dwudniowe obrady zainaugurowała Msza św. w katedrze płockiej, której 18 września przewodniczył biskup płocki Szymon Stułkowski. W homilii hierarcha nawiązał do życia św. Stanisława Kostki, przypominając, że w przyszłym roku minie 300 lat od jego kanonizacji. – Radujemy się tym świętym z naszej ziemi, ale ta radość powinna przekuwać się w troskę o powołanie, jakie każdy z nas otrzymał. Niech św. Stanisław wstawia się za nami, byśmy potrafili realizować nasze powołanie do świętości – powiedział biskup.

Po Eucharystii uczestnicy udali się do Sali Barokowej Opactwa Pobenedyktyńskiego na dalsze obrady. – W roku jubileuszu podejmujemy troskę o to, by dalej pisać dzieje naszej wiary, świadomi, z jakich korzeni wyrastamy. Pogłębiajmy wiedzę o naszej bogatej w historię diecezji i pielęgnujmy wiarę, którą od wieków przekazywali nasi przodkowie – zaznaczył bp Stułkowski, otwierając konferencję.

W gronie gości znalazł się m.in. biskup senior diecezji gliwickiej Jan Kopiec, były przewodniczący sekcji historyków Kościoła przy Konferencji Episkopatu Polski. Podkreślił on znaczenie badań nad dziejami Kościoła, które ukazują jego wpływ na kształtowanie społeczeństwa. – Historia rzeczywiście jest nauczycielką życia. Poznając historię możemy wiele zyskać w patrzeniu w przyszłość. Cieszę się, że mogę posłuchać, jak ta mazowiecka diecezja od 950 lat pracuje, wzbudza sumienia ludzkie i jako wspólnota ma wiele do przekazania – powiedział bp Kopiec.

Ważnym akcentem konferencji była obecność relikwii św. Grzegorza VII, papieża założyciela diecezji płockiej, które stały się symbolicznym znakiem jubileuszu. – To wielki papież średniowiecza, którego idee oparły się próbie czasu i do dziś mogą inspirować nie tylko papieży, ale i każdego z nas – podkreślił ks. dr hab. Waldemar Turek, prof. UPS z Uniwersytetu Salezjańskiego w Rzymie, który pomógł w sprowadzeniu relikwii do Płocka.

Podczas sesji wręczono medal Benemerenti Dioecesis Plocensis Joannie Łukaszuk-Ritter, badaczce historii kultu św. Stanisława Kostki w Austrii. – Ten medal jest wyrazem wdzięczności Kościoła płockiego za Pani pracę, pasję i troskę o zachowanie pamięci o św. Stanisławie Kostce poza granicami naszej ojczyzny – powiedział bp Stułkowski, przekazując odznaczenie.

Laureatka zaprezentowała referat poświęcony kaplicy św. Stanisława Kostki w Wiedniu, gdzie młody Stanisław mieszkał podczas swojego pobytu w stolicy Austrii. Po raz pierwszy publicznie przedstawiła historię tego miejsca, jego barokowego wystroju i znaczenia dla rozwoju kultu świętego. W rozmowie podkreślała, że wiedeńska kaplica ma ogromną wartość historyczną i duchową. – To miejsce istnieje już niemal 500 lat. Stanisław Kostka, choć był Polakiem, od wieków czczony jest także w Wiedniu, a kult ten trwa do dziś. Najważniejsze uroczystości odbywają się tam w dniach 13–20 listopada, kiedy przypada wspomnienie świętego na całym świecie – mówiła badaczka. Dodała, że trwają starania o udostępnienie do zwiedzania kaplicy, która znajduje się w rękach prywatnych właścicieli.

Pierwszego dnia konferencji zaprezentowano szereg referatów o historii diecezji w średniowieczu i epoce nowożytnej. Ks. Waldemar Turek przedstawił ścieżki działalności papieża Grzegorza VII, dr Paweł Figurski omówił postać biskupa Wernera, prof. Andrzej Radzimiński zaprezentował kariery prałatów i kanoników kapituły płockiej, a dr Kazimierz Pacuski przybliżył wyniki badań nad siecią parafialną w średniowieczu.

Drugi dzień poświęcony był XIX i XX stuleciu, ukazując Kościół płocki w czasach zaborów, wojen i komunizmu. Prelegenci mówili m.in. o postawie niezłomnych kapłanów, relacjach z diecezją chełmińską, roli duchowieństwa w 1920 r. i represjach komunistycznych wobec zakonów. Konferencję zamykał panel interdyscyplinarny, który poszerzył dyskusję o wątki kulturowe i społeczne. Ks. dr Bartosz Leszkiewicz mówił o księgach metrykalnych jako kronice Mazowsza, ks. dr Marcin Sadowski o odnowie liturgicznej po Soborze Watykańskim II, prof. Jakub Lewicki o ochronie zabytków sakralnych, a ks. dr hab. Jan Krajczyński o kulturze prawnej w dziejach diecezji.

Całość stanowiła bogaty przegląd badań, który nie tylko podsumował 950 lat historii diecezji, ale i zachęcił do dalszych poszukiwań, ukazując, że historia Kościoła płockiego jest wciąż żywą inspiracją dla kolejnych pokoleń. Ks. Wojciech Kućko, dyrektor Wydziału ds. Rodzin i główny organizator konferencji, zaznaczył, że inspiracją do jej przygotowania był szczególny czas jubileuszu diecezji. – Chcieliśmy pokazać bogactwo historii diecezji, od architektury i sztuki po dzieje naszych świętych i męczenników. Wciąż istnieje wiele nieodkrytych wątków, które trzeba zbadać i ocalić od zapomnienia, jak choćby losy księży zamordowanych w czasie II wojny światowej. Konferencja miała nie tylko wymiar naukowy, ale także duchowy – chodzi o kształtowanie sumień i wrażliwości moralnej – podkreślił.

Pokłosiem konferencji będzie publikacja referatów wygłoszonych w Płocku – łącznie wystąpiło 32 prelegentów.