Płock. O Mazowszu Janusza II

W 530. rocznicę książęcego pogrzebu w katedrze płockiej o Januszu II opowiadał prof. Janusz Grabowski, wybitny polski mediewista, badacz dziejów Mazowsza i Piastów Mazowieckich. Wyniki jego badań wskazują, że jako najmłodszy z braci, urodzony w roku 1455, przy podziale dóbr Janusz otrzymał niewielki dział z Ciechanowem, Różanem i Łomżą, który powiększył dopiero w roku 1475, po objęciu przez brata Kazimierza III biskupstwa płockiego. Wówczas młody książę otrzymał Płock, Płońsk, Wiznę i Zawkrze. W kolejnych latach księstwo Janusza II powiększyło się o Błonie, Kamieniec, Tarczyn i Wyszogród, a ok. roku 1488 władca rozbudował zamek w Ciechanowie. Sprawował władzę także nad powiatem czerwińskim wraz z prawem patronatu nad opactwem kanoników regularnych w Czerwińsku.

O prestiżu Janusza II, jakim cieszył się książę nie tylko na Mazowszu, świadczy fakt, że po śmierci króla Kazimierza Jagiellończyka w roku 1492 prymas Zbigniew Oleśnicki widział w nim najlepszego kandydata do tronu w Krakowie. Zdaniem prelegenta, Janusz II był politykiem rozsądnym, dlatego pomimo niechęci do Jagiellonów po inkorporacji części Mazowsza do Korony starał się utrzymywać poprawne stosunki z królem. Zabiegał również o dobre relacje z zakonem krzyżackim w Prusach. W relacji krzyżackiej z 1495 r. czytamy: "Był znakomitym i prześwietnym panem oraz sprzymierzeńcem zakonu; pozostawał również z wielkim mistrzem w stosunkach osobistej przyjaźni".

Faktem udowodnionym jest przyjęcie przez Janusza na zamku w Ciechanowie Jana von Tieffena, nowo obranego wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego oraz przyjęcie Janusza w poczet honorowych członków zakonu. Wywarł niezwykłe wrażenie na wielkim mistrzu bogactwem ubioru, a zachowane rachunki dworu wskazują na podtrzymywanie prestiżu książęcej reprezentacji, ale także na szczegóły codziennego życia w tamtych czasach.

Janusz II, jeden z najwybitniejszych Piastów Mazowieckich, władca dzielnicy obejmującej m.in. ziemię płocką, wiską, ciechanowską, łomżyńską, wyszogrodzką, nurską i makowsko-różańską, umarł niespodziewanie 16 lutego 1495 r. i po tygodniu został pochowany w katedrze płockiej. 23 lutego 1495 r. tutaj odbyły się uroczystości żałobne pod przewodnictwem wychowawcy księcia, biskupa i kanclerza płockiego Piotra Chodkowskiego. Nie zostawił potomstwa, a Księstwo Płockie po śmierci Janusza II, mimo oporu jego brata, zostało przyłączone do Korony.

Po spotkaniu można było kupić książkę jego pióra "Janusz II, książę mazowiecki. Pretendent do tronu polskiego (1455 - 16 lutego 1495)". - Historyk nie pisze dla siebie, pisze dla innych, więc chciałbym, żeby czytelnicy mogli więcej dowiedzieć się o księciu Januszu II, jednym z Piastów Mazowieckich, znaczącej i ważnej postaci w historii naszej małej ojczyzny - podsumował swój odczyt prof. Grabowski.