Przasnysz. Ukazała się książka o czasach stalinowskich na północnym Mazowszu

Książka dr. Wojciecha Łukaszewskiego "Nowe jarzmo. Życie społeczno-polityczne na północnym Mazowszu w latach 1945-1956” to najnowsza publikacja historyka, regionalisty, dyrektora Gminnego Zespołu Oświaty w Jednorożcu, która została zaprezentowana w Muzeum Historycznym w Przasnyszu. Przedstawił on obraz pierwszej dekady rządów komunistycznych w powiatach: ciechanowskim, makowskim, mławskim, ostrołęckim, przasnyskim i pułtuskim.

Był to, jak zauważył autor podczas spotkania promocyjnego, bardzo smutny okres. Czas od wkroczenia na te tereny Armii Czerwonej na przełomie 1944 i 1945 r. do październikowego przełomu w 1956 r. można określić jako dziesięciolecie "od nadziei do nadziei", z których żadna nie została jednak spełniona. Najpierw mieszkańcy Mazowsza z utęsknieniem oczekiwali wyzwolenia i zakończenia koszmaru niemieckiej okupacji. Zamiast wolności Armia Czerwona przyniosła im tytułowe nowe jarzmo. Już zaraz po przejściu frontu zaczynały się aresztowania i represje wobec żołnierzy podziemia niepodległościowego, co jak zauważa W. Łukaszewski, stało się powodem podjęcia przez nich walki z nowymi władzami. "Demonstrując swoją siłę wojska sowieckie dosyć często pacyfikowały całe wsie, szczególnie tam, gdzie znajdowały się duże skupiska żołnierzy AK"- pisze historyk. Aresztowani trafiali do obozu przejściowego NKWD w Ciechanowie, skąd następnie wywożono ich do pracy w głąb ZSRR. Nie wszystkim dane było stamtąd wrócić do Polski.

W kolejnych rozdziałach swej publikacji dr Łukaszewski przedstawia etapy umacniania się władzy komunistycznej na północnym Mazowszu, co odbywało się poprzez tworzenie administracji i organów bezpieczeństwa, likwidację legalnej opozycji na czele z Polskim Stronnictwem Ludowym, które, jak pokazuje autor cieszyło się na Mazowszu największym poparciem społeczeństwa, rozprawę z żołnierzami podziemia niepodległościowego. W publikacji czytamy nie tylko o walce żołnierzy wyklętych, lecz również o antykomunistycznych organizacjach młodzieży szkolnej jak np. działająca w Przasnyszu "Iskra". Podczas spotkania W. Łukaszewski zwrócił uwagę, że aby szybko powiększyć szeregi komunistycznej Polskiej Partii Robotniczej, zdarzało się, że zapisywano do niej… wszystkich, którzy przyszli na spotkanie organizacyjne. Pisząc o działaniach nowych władz skierowanych przeciwko Kościołowi historyk przywołał m.in. kolaboracyjny ruch księży patriotów, do którego na opisywanym obszarze nie udało się jednak zwerbować zbyt wielu kapłanów.

Wśród licznych wydarzeń i procesów, które miały miejsce w tamtych latach na kartach "Nowego jarzma" odnajdziemy trudności życia codziennego w bardzo zniszczonych przez wojnę miejscowościach, sfałszowane referendum ludowe w 1946 oraz wybory w 1947 r., reformę rolną, przesiedlenia mieszkańców Mazowsza na tereny Prus Wschodnich, kolektywizację wsi, walkę z analfabetyzmem oraz odradzanie się życia społecznego i kulturalnego podczas odwilży październikowej 1956 r.

Spotkanie ubogaciła prezentacja multimedialna prezentująca materiał ikonograficzny zawarty w książce W. Łukaszewskiego. Publikacja powstała w oparciu o bogatą podstawę źródłową. Część dokumentów została wykorzystana po raz pierwszy. Jak zaznaczył autor, aby napisać "Nowe jarzmo" musiał przemierzyć wiele kilometrów bieżących akt w archiwach, co czyni już od blisko 20 lat. Mimo to wiele dokumentów i zawartych tam informacji była dla historyka zaskoczeniem. Jako przykład przywołał osobę znajomego starszego pana, który okazał się tajnym współpracownikiem UB.