Urodził się 29 grudnia 1924 r. w majątku rodziców w Bogdanach Wielkich w parafii Krzynowłoga Wielka. Podczas II wojny światowej był żołnierzem Armii Krajowej ps. Piotruś i uczestnikiem powstania warszawskiego, podczas którego stracił prawą rękę.

W 1950 r., po ukończeniu studiów historycznych na uniwersytetach w Poznaniu i Toruniu oraz uzyskaniu stopnia naukowego doktora rozpoczął pracę na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Z uczelnią tą związany był czynnie przez niemal pół wieku, budując mocne i rozpoznawalne środowisko naukowe. Kierował tam Katedrą Historii Średniowiecznej, Katedrą Historii Kultury Polskiej, Instytutem Geografii Historycznej Kościoła w Polsce. W 1967 r. został profesorem nadzwyczajnym a w 1974 profesorem zwyczajnym. W latach 1968 - 1974 był dziekanem Wydziału Nauk Humanistycznych KUL. Wykładał również m.in. na Collège de France, Merton College w ramach Oxford University i University of Madison-Wisconsin.

W pracy naukowej zajmował się historią Polski przedrozbiorowej i dziewiętnastowiecznej, historią chrześcijaństwa w Polsce i dziejami zakonów oraz historią Europy Środkowo-Wschodniej. Jest autorem i inicjatorem pionierskich prac z dziejów polskiego i europejskiego chrześcijaństwa oraz odnowicielem idei Europy Środkowo-Wschodniej.

W okresie stanu wojennego współpracował z tajnymi strukturami NSZZ Solidarność. W 1989 objął przewodnictwo Komitetu Obywatelskiego na Lubelszczyźnie, z którego ramienia rok później w wyborach uzupełniających uzyskał mandat senatora I kadencji w województwie lubelskim.

W 1991r. objął kierownictwo Towarzystwa Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej w Lublinie, a trzy lata później został dyrektorem Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej. Był przewodniczącym Międzynarodowej Federacji Instytutów Europy Środkowo-Wschodniej, przewodniczącym Polskiego Komitetu ds. UNESCO, członkiem Rady Wykonawczej UNESCO, kilkakrotnie przewodniczył polskiej delegacji na Konferencji Generalnej UNESCO. Od 2000 do 2004 r. przewodniczył Konwentowi Europejskiego Kolegium Polskich i Ukraińskich Uniwersytetów.

Był wielokrotnie nagradzany m.in. m.in. Orderem Orła Białego, Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych i Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami.