Czy znasz krzyże morowe i ich historię?

Publikujemy listę laureatów naszego konkursu, dla których nagrody ufunduje biskup Piotr Libera.

  Popłacin, 26.04.2020. Krzyż morowy. ks. Włodzimierz Piętka /Foto Gość

W naszym konkursie wzięło udział 35 osób. Ciekawe zdjęcia i jeszcze ciekawsze historie krzyży morowych, oparte na źródłach historycznych i przekazach miejscowej tradycji, zbudowały fascynującą narrację o wierze naszych przodków w czasie zarazy. To są konkretne znaki, jak "ludzka kruchość, objawiająca się między innymi w epidemiach, szuka wsparcia w Boskiej czułości" (ks. prof. Henryk Seweryniak w wywiadzie dla "Gościa Płockiego").

Biskup płocki, który był inicjatorem tego konkursu, gratuluje wszystkim laureatom i uczestnikom.

Postanowiliśmy wyróżnić zgłoszenia ośmiu osób:

I miejsce - Julia Jaworska

II miejsce (ex aequo) - Igor Krajewski i Paweł Niski

III miejsce (ex aequo) - Jakub Oleksiak i Karolina Witkowska

Wyróżnienia: Beata Dutkowska, Daria Grzelak i Agata Warczachowska

 

Krzyż morowy znajduje się we wsi Dąbrówki, należącej do parafii św. Apolonii w Borkowie Kościelnym w dekanacie sierpeckim.

Pierwsze miejsce: Julia Jaworska

Krzyż ten został postawiony w 1864 r., kiedy to w powiecie panowała epidemia cholery. Lata 1855, 1867, 1873, 1894 - trwała epidemia cholery na terenach Sierpca. Dotknęła szczególnie ludzi ubogich i dzieci. Były także epidemie szkarlatyny, malarii i odry.

W roku 1974 w wyniku wypadku krzyż został zdewastowany.

W 2006 roku z funduszu sołeckiego został poddany renowacji. Krzyż przez mieszkańców Dąbrówek jest otoczony opieką i dbają o niego.

 

Zdjęcie krzyża morowego z miejscowości Starczewo Wielkie, z terenu Skołatowa, parafii przodków laureata.

Drugie miejsce: Igor Krajewski

Jak przekazała nam w opowieściach rodzinnych nieżyjąca już śp. Helena z Cywińskich Karwowska, urodzona w tej miejscowości w 1902 r. - krzyż ten stoi, by upamiętnić ludzi zmarłych na cholerę z terenu obecnej gminy Dzierzążnia, którzy tam byli pochowani - obecnie jest to początek wioski - wtedy, w XIX wieku był to teren poza wsią.

Pierwszy krzyż został postawiony, gdy epidemia cholery dotarła na ziemię płońską (archiwa mówią o tym tak: ''Wiosną 1831 r. wybucha w Płońsku i okolicach epidemia cholery, na którą umiera ponad 300 osób. Epidemia cholery trwała prawie do końca 1831 r.".

Krzyż, który stoi obecnie na wlocie do Starczewa, został postawiony w miejscu pierwszego na początku XX wieku (foto z 10 sierpnia 2019 r.)

Epidemia cholery na ziemi płońskiej i Mazowszu północnym trwała prawie do końca 1831 r. Nadal istnieją do dziś ślady po cmentarzach cholerycznych, na naszych ziemiach, m.in. w Goszczycach Poświętnych (parafia Dziektarzewo), Strzegowie czy w Pokrytkach (parafia Niedzbórz).

 

Zdjęcie krzyża morowego z 1897 r., który znajduje się w miejscowości Wasiły Zygny w parafii Duczymin (przed wioską).

Drugie miejsce: Paweł Niski

Krzyż ten znajduje się na takim kopcu, jak mówi moja babcia, a jej mówiła jej mama i babcia, że tam są pochowani ludzie, którzy masowo umierali na cholerę i wszystkich ich tam chowano. Żeby nie roznosić zarazy, ludzi chowano przed wsiami, jak mówi babcia, nawet z łóżkami ich chowano. Usypano kopiec. Od lat zawsze przy tym krzyżu modli się ksiądz i mieszkańcy, gdy objeżdża pola i odprawia mszę świętą. Każdego roku uczestniczę w tej Mszy.

 

Figurka na cmentarzu cholerycznym na tle wsi Grzebsk.

Trzecie miejsce: Jakub Oleksiak

Zdjęcie przedstawia figurkę na cmentarzu cholerycznym w miejscowości Grzebsk pow. mławski, diecezja płocka, parafia pw. św. Leonarda w Grzebsku. O cmentarzu tym niewiele wiadomo. Umiejscowiony został w pobliżu wsi, obecnie na polu uprawnym znajduje się jedynie figurka przedstawiona na zdjęciu. Najprawdopodobniej cmentarz skrywa ofiary cholery z epidemii końca XVIII bądź początku XIX wieku.

W księdze wizyt kanonicznych parafii Grzebskiej z 8 kwietnia 1893 roku czytamy: "Cmentarz przy kaplicy kamieniem polnym (...), czwarty zaś choleryczny jest tylko rowem okopany".

 

Drewniany krzyż choleryczny przed miejscowością Lipa (woj. mazowieckie, powiat Ciechanów, gmina Regimin).

Trzecie miejsce: Karolina Witkowska

Krzyż został postawiony w podziękowaniu Bogu za to, że szalejąca epidemia cholery (lata 60. XIX w.) odstąpiła od wioski. Zdjęcie zrobiłam 12.05.2020r.

 

Krzyż morowy z Radzikowa Starego k. Czerwińska n. Wisłą.

Wyróżnienie: Beata Dutkowska

Według przekazu miejscowej ludności krzyż został wzniesiony w roku 1852. W tym czasie w zaborze rosyjskim szalała epidemia cholery, więc miał on chronić okolicznych mieszkańców. Obecnie we wsi znajduje się nowy metalowy krzyż ustawiony na miejscu poprzednika.

 

Karawaka w Bendorzynie, parafia Bożewo, dekanat tłuchowski.

Wyróżnienie: Daria Grzelak

Karawakę stojącą przy głównej drodze we wsi Bendorzyn skrywają splecione konary trzech kasztanowców. Jest to prawdopodobnie oryginalna karawaka sprzed niemal 100 lat, ponieważ jest ona widoczna na archiwalnych mapach z 1915 roku. Mieszkańcy wsi ok. 30 lat temu skrócili oś karawaki, ponieważ bardzo spróchniała i przewróciła się. Bardzo twarde drewno (dębowe lub akacjowe) wyrównano i osadzono na betonowej podstawie.

W pobliskim Bożewie, na skraju wsi, zachowała się niewielka pozostałość po dawnym cmentarzu cholerycznym.

 

Karawaka przy drodze z Płocka do Sierpca, k. Mochowa.

Wyróżnienie: Agata Warczachowska

Karawaka stoi przy drodze powiatowej nr 541 na prawym jej poboczu, jadąc z Płocka w stronę Mochowa, tuż przy głębokim rowie melioracyjnym. Krzyż wykonany został z drewna dębowego i postawiony w 1988 roku z inicjatywy mieszkańców wsi, a poświęcony przez proboszcza mochowskiego ks. Kazimierza Kaczorowskiego.

Wspomniany rok wycięto na pionowej żerdzi na wysokości wzroku, dolną część pionowej żerdzi opasa betonowe wzmocnienie oraz mocne metalowe śruby. Poprzednia, również drewniana karawaka, była już w bardzo złym stanie, a jej otoczenie źle wyglądało.

Powstanie pierwszej karawaki mieszkańcy datują na pierwszą dekadę XX wieku. Jak podają źródła archiwalne, okolice Sierpca bywały nawiedzane przez epidemię cholery w latach 1855, 1867, 1873, 1894, więc być może krzyż ufundowano w podzięce za to, że zaraza ominęła wieś lub jako formę prośby o uniknięcie kolejnej zarazy.