Gietrzwałd jest jedynym, uznanym przez Kościół miejscem objawień Matki Bożej w Polsce. Wsłuchajmy się jednak również w to, co mówi pobożna tradycja ze Skępego czy Popowa – o tym, że najpierw ktoś widział Świętą Panienkę, a potem sprowadzono Jej obraz czy figurę i zbudowano kościół, sanktuarium. Trudno w ogóle używać tu słowa: „objawienia”. Mówmy raczej o pobożnych uzasadnieniach, dlaczego takie sanktuarium w konkretnym miejscu powstało, i że dzieją się tam cuda, na których potwierdzenie przynoszone są od wieków liczne wota. Chodzi tu o początki kultu maryjnego w tych miejscach, a wspominają o tym stare kroniki...